Uit het Mirakelboek: “Mirakelen van Onse Lieve Vrouwe tot shertoghenbosch.

Titelvers: Dit is dat beghinsel van Onser Vrouwen hoe sij Tsertoghenbossche is verheven dat machmen in deesen brijef beschouwen zoe wie dat wil overlesen.

Dit is dat ijerste beghinsel, hoe dat dit beelt in die capel van Marien is comen staenTsertoghenbossche al sonder waen, in welke ende overmits Godeen zijn ghebenedijde Moeder mede grati en ghenade bewijst hebbenen dagelickx noch bewijsen. Want dat beelt van Marien heeft gheweest audt en onaxem ende niemand en ghedachte eerin twe en veertich jaren of meer; het was oick niemant bekenddat inder kerken stont. Mer het plach inden tijt die is gheledente staen en oick te ligghen indie ijerste loedse voir desen dachdaermen doen die steen te hauden plach. Daernae zoe waert dit beelt verdragenin dander loedse, daer zij nu in pleghen te hauwen alle daghe steentot Sunte Janskerk ghemeijn; En heeft daerin geleghenLanghe onaxam alle menschen totter tijt, datmen screef dusent driehondert ende oock tachtentich, Gevielt op een dach,dat een knape, die in de loedse quaem, Die de steen holp huwen, en naem een groot messe ende wout hebben, Datment beelt Marien ontwe houden ende hebben hem daerbij ghewermpt. Des quaem die meester van sint-Janskerk en name hem dit beelt, ast Godt woude, En sprack: het en zoude nijet gesciede, want het waer Ghebeelt nae Marien, die maget clear, alst daer bleeft staen.

Daerna men sach op den Witten Donderdach, Dat die grachtmaker quaemen en namen die beelde tesamen En settense alsmen plach inder kerke opten selven dach. Des quaem die voirschreven knecht, dDie inde loedse te dienen plecht, En naem dit voirscreven beelt Marij uuter loedsen en droecht daerbij Inder  kerken en droecht aldaer bij die ander beelde clear. Hij seijde: “Ick wil oick toebrenghen”. Die grachtmakers en woudens nijet ghehengen, Sij stieten ewech, zij en vouden daer nijet laten; Sij seijden: het waer lelijck, audt en onghedaen. Ende die knecht antwoirden: “Ghij sijt audt, lelijck”, ende alsoo bleeft Daer staen totten anderen dach, Dat den Goede Vrijdach was. Doen worden al die beelden bracht elck weder op zijn stat. Doen quaem een broeder daertoe gegae ende vant dat beelt alleen daer staen Ende hij settent op Sunte Michielsautaer; daer stont mer een half jaer.

Daernae badt die voirschreven broeder Dierick van Loet, die doen coster Was, dat hij hem wil geven dat audt beelt van Sunte Marien. Hij gaeft hem al zonder versaken dat beelt met het thuijs te draghen, Maer het bleef staen aldaer opten voirscreven autaer. Des wast alsoe ongehedaen,dat die pape, zuldij verstaen, Quaem ende bat eenen knech, dat hijt anderswaer setten.

Omtrent Onser-Vrouwen-Lichmisse quaem die broeder ghewisse Ende woude sijn beelt draghen thijus al zonder vraghen, Mer dat beelt wert hem te saver; Hij most laten aldaer.

Doen waert bracht op Onser-Vrouwencoer; daer stont teijden dat autaer. Ende oick somwijlen daerachter, somens nijet en achten.

Doenmen screef, zoe ick meene, duijsent driehondert tachtentich en eene Nae Pinxten ende oick daervore fevielt, datmen Onser-Vrouwencoere Verwende boven ende beneden; des quaem die broeder, heeft ghebeden Den meester, dat hij hem soude verwaren dat audt beelt van Sunte Marien. Hij sprack ende seijde doen: Het en dochter nijet toe, Want hij dacht in sijnen moet: God tweet, dat gelt waer daer onghereet.

Des meesters zoene quan daer gegangen en besreeckt op beijde sijn wangen Met ghele verwe en lachten zeere. die broeder name des verwen mere En doen bleeft noch staen aldaer, datmen worp hier ende daer;

Want het was zoe onghesien, dat den coster quam met dien Tot broeder Woutken en de vraechde hem, waerom hij het beelt nijt en neem En draghent thuijs en maecktens hem quijt. Hij antwoirden en seijde: het waer soe lelijck; “Stont bij mijn bedde, ich duchte, datter mij aff grouwelen mocht”.

Doen waert den broeder gegeven daer aut sindael, dat was waer, Daermen af soude maken eenen mantel vantwe stucken. Doen sprack die broeder joffrau Ode, of sij den mantel maken woude. Sij sprack: sij deent gherne en tware, ende name dat sindael bij haere; Mer den broeder verlangden zeere en cost nijet ghebeijden, dat hij were Ledich; doen maeckten hij selve den mantel van Onser Sueten Vrouwen. Inder nacht quaem hem te voren, dat Jesus waer verloren; Hij en wist nijet, waer hijt mochte sueken, hij ghinck inde stadt in allen hoeken. Indie Ortenstraet, alst Godt woude, vant hij tkijndeken alsoo houden; Inder straten speelen aldus die Kijnder mit Jesus. Hij naempt huer en ginck loopen ende die kijnder beghosten te reopen En screijden en tuenden misbaer, omdat haer kijndt genomen waer. Doen name hijt beelt Onser Vrouwen ende droecht met grooter trouwen, Inde kerken hijer endear ende settent op Sunte-Martensautaer. Doen wast zoe lelijck en onghesien, des queam een goed man mit dien Ende nam een hautcoel en screef hem twe oghen daer. Nu quaem een vrauwe uuter stadt van Den Bousche en sij sprack: “Jesus, hoe lelijck is dit beelt, hoe ist dus lelijck ende vergheelt”. Want daer stont met gele verwe zoe aaenghesien inder kerken. Des quaem tot haer voirwaer Onse Suete Vrouwe schoon en claer; Omdat sij Onse Vrauwe hadde veracht, quaem haer te voiren inder nacht. Sij openbaerden huer ende sprack: “Waerom hebdij gheseijt tot mij, Dat ick lelick ben; mar ick en sij niet lelick, ick ben zeer schoon Inden ewighen leven inden hooghen troon ende ommer; zoe bevel ick dij, Dat ghij verwerve doer mij: ghij sult uwen not verwinnen En dat ewighe leven winnen”. Doen sij dit vernaem tot een joffrau dat sij quaem, die bij Onser Vrauwen sadt Op dat coer en sij daer badt, dat sij Onser Sueter Vrauwen Haer aenschijn wil doen verwerwen ende den kinde doen maken eenen armen Ende gheloofden haer vijftien placken. Hier en binnen deeser tijt quaem een vraue en sij seet: “Onse Vrau steet recht off sij die geel verwe hadde; Wij willen haer fijn saut geven te eten”, en spotten daermede, zuldij weten, Zoe die ijerste vrauwe gedaen hadde. Sij viel neder, haer was we te moeden, Zoedat ment thuijs most leijden en sij vertiennacht bleef ligghen. Des gaf sij deertoe drie placken, dus deden sij dit beelt verwarwen.

Nu was een vrauwe, die hiet Hadewich Heijnendochter van Vichten, Jam Timmermans wijf, En die vrau had bij drie jaren verlaempt gheweest; des lach sij op haren bedde des nacht, alsmen screef duijsent driehondert een ende tachtenicht Des sondaegs voir Sunte-Michielsdach docht haer inden selven nacht, Dat eenen quaem ghecleet met grawen, soe Christus plach te wandelen In vleesche ende oick in bloede, en sprack haer toe en seijde: “Hadewich, wildij genesen?” Ende sij antwoirden met deesen: “Jae, ich gerne, ick ben bereet”. “Zoe gaet daer die verworpen vrau steet In Sint-Janskerke – sprack die man – Ende brengt haer een wessen been, Ghij zult zekerlijck ghenesen”. Sij sprack: “Hoe groot zalt wesen?” Hij seijde: “Hoe groot ghij selver wilt”. Ende sles die vrauwe ontsprinck; Een wessen been sij maken dede van achtien penningen en dede haer gebede Met arbeijt ende met groot pijne voirden beelde Sunte Marien Dede zij haer bevaert ende bracht huer offerhande; zij en had nijet die macht, Dat sij hadde moghen legghen voir Onser Vrauwen sonder helpen. Daer quaem goet mensche gegaen ende wilt haer helpen ensij antwoirden: “Hijer is eenen naghel met eenen draet, neempt en in die muere slaet, En hangter dat wessen been aen”. dat heeft haer die goede man bevolen Al inder middernacht, Dat sij haer offerhande bracht; want sij en wist nijet wat was, voirdat haer die goede man ingaf, Waer sijt laten soude,. Ende aldus ghesciet, zoe gonck sij wederom thuijs En danckten Onsen Heere Goede ende zijn ghebenedijde Moeder mede.

En nocht stont dit beelt voirwaer op Sunte-Martensautaer. Doen die luijden dit saghen dat dit beelt nijet dan boven Ghevarwet en was, des quaemen goede luijden en zji begherden, Datmen dit beelt temale weder ter verwen dede En creghen alsoo grooten minne in dit beelt der eerwerdighe coninginne, Alsoo dat dit joffrau Oden badt, dat twe peter gegeven worden Dat beelt daermede te stofferen ende te beteren in allen manieren en te varwen, dat zij deden. Vanden meester sijs begherden Ende brachtent hem thuijs dat beelt Marien ende oick Jesus, Ende doent weder queam inder kerken, doen waert ghesedt in die capelle Daert noch steet.

En corts daernae ghevielt der zelver Hadewich daer, Dat Marien ghenade bewijst hadde ende ghesont gehmackt die selve vrou Aeun die tantsver; sij oick nijet gerusten en cost ende had verdriet, Noch nerghens en cost ghedueren. Des nachs quaem huer te vueren Onser Suete Vrau schoon en claer in haren slaep, zoe docht haer, En sprack haer toe en seijde: “Standt op en gaet in haer capelle En spreckt alsoo mennich Pater Noster voir mijnen beelde bijder vonten Alstu hebbet mennighen tant in dijnen ooghen deertoe tehans; Ghij sult sles gehenesen. Dit hebbe ick doen wesen, Icx heb wel die macht, dat ick mach doen met mijnder cracht; Woude ick, soude doen spreken dueren, vensteren, mueren ende wateren, Datmen inde werelt af sou weten te spreken”. Des morghens doen sij onspranck, Stont sij op al zonder wanck en gonck zoe haestelijcke Indie voirscreven capelle ende haer ghebede daer deen en las, Als haer te voren comen was. Ende doen zji haer ghebet gehdaen had, Stont sij op en danckten Goede ende zijn ghebenedijde Moeder, dat sij genas Vander genade, die haer ghesciet was.

Hierna corts soe rijden een knecht op een perdt te water waert; Hij viel neder inden gront, dat was den mennighen wel bekent. Deese werelt had hij vergheten, dit moghet ghij al wel weten. Des quaem hem met beherten ons Suete Vrau in zijn herten. Hij geloefde zijn bevaert; indien dat hij op queem, Dat hij Onser Sueter Vrouwen eer wou doen in die capelle. Onse Suete Vrau heeft hem versien; hij quaem op en is comen met dien Ende bracht zijn offerhande den beelt Marien in die capelle Ende danckten Onsen Heere Gode ende zijn ghebenedijde Moeder mede, Dat sij hem holp uuter not en beschermden vander doot.

Hiernae corts een huijs ontack van vuer binnen dezer stadt Ende was binnen vuerich worden. Die vrouwe, die totten huijsen hoerden, Viel op haer knien en aenriep Gode ende sijn ghebenedijde Moeder mede En dat oick al zijn gheburen gheen schade van deezen vueren En mochtenhebben: “Suete Vrauwe, mijn offerhande in die capelle Zal ick u brenghen een wasschen huijs, U Suete Marien ende uven kijnde Jesus”, Dit heeft sij Aldus ghelooft met goeder herten ende sij waert vertroost En den brant daelden en gonck neer sonder gerucht ende zonder geluijt Ende sij en creghen gheenen schade. Doen bracht dat zsij gheloefde Een wessen huis in die capelle Onser Sueter Vrauwen beelde Ende danctken Onsen Heere Goede en zijn ghebenedijde Moeder mede

Hiernae quaem een vrouwe ende sahc groote eere en reverentie, Die de luijden deden Marien in dese voirscreven capelle. Sij sprack: “Wat meijnt dit volck? Mijn man can beter maken van haut. Want meijt dit volck, en ziedes nijet, dat dit is een verworpen beelt?” Terstont viel zij in onmachten, zoe datter goede luijde toschooten En holpse op met groote crachten, op een buerie  mense thuijs bracht. En bleef ligghen sieck alsoo, zij enquaenniet te kerken; sey was doot.

Ende sles daernae geviel, dat een goede vrau uuter stadt Quaem indie capel en sach aen voirden beelden van Onser Vrauwen Ende sij seijde tot broeder Woutken: “Hebij dat wessen huijs daerboven opt coer thehaelt, opdat ghij sout moghen Crijghen van den goede luijde gelt?” Hij antwoirden weder en seijde: “Siet voer u ende oick zoe merckt, dat ghij teveel nijet en spreckt; Dat u nijet en gheschiede als dander vrau, die daer neerviel met rauwen”. En sij antwoirden ende seijde: “Nenieck, trouwen: ick en segt in gheenen quade, Want ick ben een vriendin van Onser Vrauwe, ick hoepe, dat sij die mijn sij met trouwe”. Inder zelver nacht daernae, dat deze woirden gevallen waren, Docht haer in haren slaep dat haer Onser Vrau toespraeck, Dat sij op zoude staen ende tot haren schuijven gaen; Sij souder vinden zonder waen eenen dief sonder macht beven. Een kerse die sij onstack, tot haren schuijve dat sij track Ende sij vant den dief daer staen, die haer schuijve op had gedaen En had daeruut genomen haer cleder ende oick haer lijnwaet. Ende sij sprack hem stautelijck toe, want wij was gesterctkt alsoo Opten troos vanMarien en sij seijde: “Hoe sijdij dus coen, Ompt mijn te stelen bij nacht ende mijn huijs open breken dorst”. Die selven dief was zeer verveert, Hij socht genade met groote beghert: Hij badt haer doer sijnre houde,of sij hem ter dueren uut laten woude. En sij dwanck hem dat hij uutgonck ter slever gat daer hi doer quaem.

Hier eindt dat beginsel Onser Vrauwen, hoe sij waert verheven.

Nu machmen voirt meer beschouwen die mirakelen, die sij heeft bedreven Ende noch doet met trouwen. Haren vrienden wil sij troost geven Ende vertroost van haren rouwen en met groote groote vruechden leven. Nu biddick alle goede luijde, die dit lessen oft hooren, Dat sij niejt en laken deeze rijme hij ertevoren Want sij naden rechten beduijden; naeder waerheijt is vercoren.

Dit is een mirakel van den brande dat voir Ons Lieve Vrau is ghescchiet Tsertoghenbossche in die capelle, soement hijer bescreven siet.

Inden iersten wil ick bestaen om die minne van Onser Vrauwen. Heer Godt, doet ons bekennen al uwen wilt e doen met trouwen, Nummermeer moet ons berouwen. Nu bidden wij, Heer uutvercoren, ewelijck aenschouwen u aenschijn. Zoe moetij, Heer, ons bede hooren, Rijck Godt, zoe wel gheboren van eenre maghet uutvercooren, Reijne vrucht ghebenedijt, Moeder Godts tot alder tijd. Van uver ghracien machmen spreken. Noijt vernaempt, daert soe gheschiet, Tsertoghenbosssche sietmen mennich teken.

Die stom zijn die doet sij spreken, die doot sijn die doet sij opstaen, Die becommert sijn van harten die vertroost sij harde gherne, Die lam zijn doet sij heenen gaen. Sij mackt ghesont mennich sieken Ende mennich heeft vanhaer ontfaen. Marien doet al deeze teken. Ghij moecht hijeraen noch meer mercken, want inde capelle is gheschiet: Hoverdij sij can werken, sij brengt den mennighen int verdriet, Hoe dick men dit waer siet. Marien haet hoverdij met desen, Want sij en achtse nijet, mt ootmoedicheijt wilsij sijn verheven. Een broeder had sijn ootmoedicheijt gegeven aen dat beelt Onser Suete Vrauwen, Mer die broeder had hem verheven; dat hem daernae wel mocht rauwen, Dat mocht elck mensche wel schouwen. Al ijdeheijt was zijnghedachte, Niemants raet en dede hij met trouwen, hierom waert hij afghesedt.

Inden meij zoe is onsteken een groot vuer in die capelle; Een goed man dat versach,hij pijnden hem te roepe snelle: “Het brant voir Onser-Vrauwenbeelde”. Doen quaem die broeder haestelijck: “Schoon Moeder Goedts, helpt u selven”, dat riep hij soe bermhartelijck. Daer quaem en man soo veerselijck en bleeft daer alstille staen. Hij sac daer een claerheijt schoon, recht of sij scheen uuten hoochsten troon. Een ander man als hem docht soe sach hij, dat tussen den brant en beelt scheen, Dat nijet clear wesen en mocht.doen stont deen man in grote vruecht, Hem grouweldend zeer in deze saecke, hij docht, dat helsche vuer wezen mocht. Hij had anxt, het soude hem raken en hij en dorst nijet ghenaken; Mer hij bedacht hem en holpse aff, met eenre tortijse gonck hij poken Onse Vrauwe, dat sij daer lach. nu was verbrant, dat de mennich sach, Die cast en die mantel Onser Vrauwen, ende Maria Magdalene die lach Oock verbrant tot pulver, trauwen.  er Sunt Jan was behauwen; Eenen metalen kandelaer aen sijnen cant machmen in die capelle schouwen Dat hem een stuck daeraff smolt. Doen quaem een vrauwe met ghewelt En treckten dat beelt tot haer; een goed man holp haer. Sij droeghent beelt uut coer; een ander man quaem aldaer, Hij bracht veel waters ende goet op Onser-Vrauwenbeeld clear, Des en hadde gheweest gheen noot. Dieself vrau name haer hooft doer Dat beet was soe mismackt. sij wisten ende doent vercieren Met lelijcken water. Men bracht dat beelt te verwen Het waert ghereet binnen vier uren, hij creech spoet ompt beelt te maken En waert schoonder dan tevoren. Nu suldij groot jammer hooren, Dat onder denbolck was inde stadt; Sij wisten nijet te vercieren Dat beelt; mennich mensche sprack: “Waert mijn huijs, het waert mij beter, Dat het stont in roode coelen”. Mer dat beelt was te verwen bracht. Die luijden jammer die was groot. Doen den brant was aldoot, Doen waert Onse Suete Vrauwe  met die processie weder gehaelt. Die doen waren bevaen met rouwe, worden verblijt met grooter trouwe.

Als wij van ertrijcke sullen scheijden, zoe bidden wij Onse Vrauwe, Dat sij ons dan moet gheleijdend, amen.

Hiernae dierste mirakel beghinnen, diemen screef openbaer Vander werder coninginnne, die sij heeft ghedaen aldaer En noch alle daghe maeckt clear, Tsertogenbossche in haer capel Verblijt sij denmennigen openbaer En vertroost sij harde snelle.

Int jaer Ons Heeren, doen men screef dusent driehondert en tachtentich Omtrent Sunte-Dionijsmisse quaem een vrau tsertoghenbossche Van Boemel, die was gheheijten Lijsbet van Boemel, suldij weten, Ende die vrau had wel een jaer bijfnet gheweest en sij seijde, dat haer Onse Vrauwe te voren comen waer; sij waert vervrouwet harde zeer, Want sij hietse gaen een bevaert Tsertoghenbossche, en sij waert Vertroos en sij quaem daer en creech haer licht alopenbaer. Sij ginck thuijs siende weder ende danckten Godt ende Marien mede.

Doenmen, zoe ick meijne, schreef dusent driehondert tachtentich en een Op Sunte Wilbertsdach een man, die gheheijten was Jan vanden Berghe, wonende te Bruesel quaem voir Onser-Vrauwenbeelt En sijn offerhande aldaer dede en alopenbaer hij seijde Dat hij quaem van Dermonde, daer hij gevangen lach voir een verspier In oorloghe van Vlaenderen, ende dat heim oick te voiren Comen were Onse Suete Vrauwe ende sprack tot hem en seijdde Dat hij tot Tsertoghenbossche sou gaen en daer sijn offerhande brenghen In die prochikerke in die capelle; hij sou verlost worden snelle. Hij antwoirden wederom snelle, hoe hij daer comen soude: Hij waer soe svearlijck ghespannen. ende doen hij quaem tot sijn selven, Waren die banden ghespronghen aff en hij gonck vrij ewech En quaem voir Onse Vrau voirwaer en bracht sijn offerhande daer Een wessen veter Onse Vrouwen en danckten haer met grooter trouwen.

Als wij van ertrijck moeten scheijden, zoe bidden wij Onser Vrouwe, Dat sij ons moet gheleijden, amen.

Die dit boeck vijnt, die gevet weer, want Sunte Augustijn die seet: “Gevonden en nijet gegeven weer,  is soe veel oftment gestolen heet”.